Μια αρχόντισσα Μικρασιάτισσα, η γιαγιά μας Γαριφαλιά

Μ ι ὰ ἀ ρ χ ό ν τ ι σ σ α Μ ι κ ρ α σ ι ά τ ι σ σ α,

ἡ γ ι α γ ι ά μ α ς Γ α ρ ι φ α λ ι ά!

Μὲ ἀφορμὴ τὴν ἡμέρα τῆς γιαγιᾶς καὶ μὲ τὴν παρακίνηση τοῦ φίλου καὶ συμπατριώτη Ὀρέστη, ποὺ μοῦ ἔστειλε τὶς ὄμορφες παιδικὲς ἀναμνήσεις του σχετικές με τη γιαγιά μου, εἶπα για πρώτη φορά νὰ προβῶ σὲ σύντομη μνεία στὴν ἐκ πατρὸς γιαγιά μας, ἀπὸ τὸ Ἀχιρλί, τῆς περιοχῆς Καράμπουρνα τῆς Μικρασίας (1985-1972), πού τὸ ὄνομα της φέρει ἡ πρωτότοκη ἀδελφή μας.

Τρεῖς κόρες ἦταν πανάξιες, εὐγενικὲς, ἐργατικές και προκομένες. Ἡ Γαριφαλιά, ἡ Καλομοίρα κι ἡ Ἀνθὴ στὴ Θεσσαλονίκη, μητέρα τοῦ ἐμβληματικοῦ Μικρασιάτη, Γιάννη του Σμυρνιοῦ, γνωστοῦ ἀπὸ τὶς ἐκπομπές του μὲ τὴ Δόμνα Σαμίου. Ἡ Καλομοίρα ἐγκαταστάθηκε στὴ Σκάλα Καλλονῆς, γιαγιὰ τοῦ καπετάνιου καὶ ποιητῆ Patel Petpap.

Χρειάζονται πολλὲς σελίδες νὰ καταγράψει κανεὶς τὴν ἱστορία καὶ τὶς χάρες της γιαγιάς.

Ἔζησε δύο διωγμοὺς κι ἔχασε δύο ἀγγελούδια στὰ καταλύματα τῆς προσφυγιᾶς στὸ Πυργὶ τῆς Μυτιλήνης στὸν πρῶτο ξεριζωμό, τὸν Κωστῆ καὶ τὴ Μαρία της, ποὺ τὰ ὀνόματά τους δὲν ἔλειπαν ποτὲ ἀπὸ τὸ πικραμένο στόμα της. Στὰ Παράκοιλα ἐγκαταστάθηκαν στὸ σπίτι τοῦ πρώην Τούρκου ἀγᾶ στὴν ἀρχὴ τοῦ χωριοῦ. Ἔμεινε νωρὶς χήρα μὲ τρία παιδιά. Στὴ Μικρασία ἦταν ὀνομαστὴ γιὰ τὴν ἀξιοσύνη της. Ἀμπέλια, κρασιά, καφενεῖο, μαγαζιά, ἀποστάγματα ἀνθόνερα, τσίπουρα. Σὲ ὅλα εἶχε τὸ πρόσταγμα. Λένε πὼς δὲν δίσταζε νὰ πιάσει καὶ τὴν καραμπίνα κάποιες φορές.

Γλυκομίλητη, εὐσεβής, καλοδεχτική, νοικοκυρά, ἀεικίνητη, παραγωγική, φιλόξενη, αξιαγάπητη, γνωστική, ψηλή φιγούρα με κορμοστασιά και παράστημα, ενέπνεε εμπιστοσύνη και αρχοντιά. Τὰ περιβολάκια της στὸ χωριό μας, παρέπεμπαν στὴν "Αἰολικὴ Γῆ" του Βενέζη καὶ στὰ "Μπουγάζια τ' Αϊβαλιοῦ" του Φώτη Κόντογλου. Συκιές, ροδιές, κυδωνιές, καρυδιές, αχλαδιές και πολλές πορτοκαλιές, ὅλα τὰ ὀπωροφόρα δέντρα σὲ ἀγαστὴ καρποφορία ὁλοχρονίς.

Ἕνας μεγάλος ἄσπρος σταυρὸς ἀπὸ ἀσβέστη στὴν ξύλινη αὐλόπορτα ἀπὸ μέσα, ὁ ἄσπρος σκύλος φύλακας της, τὸ κελάρι τοῦ ἀγᾶ μὲ σφίδες-κιούπια γεμᾶτα σταφίδες, ἀμύγδαλα κι ὅλα τὰ καλούδια καὶ τὰ χρυσᾶ της λόγια, μόλις μὲ ἔβλεπε νὰ τὴν ἐπισκέπτομαι, μὲ ἔχουν σημαδέψει δια βίου:

"Καλῶς το καὶ καλὸ νὰ δεῖ

κι ἡ Μοῖρα του νὰ κουβαλεί

μὲ τὸ τσουβάλι τὸ φλουρί"...

Μὲ τὶς ἀναμνήσεις τοῦ ἀγαπητοῦ φίλου κλείνω τὸ σύντομο ἀφιέρωμα στὴ σεπτὴ μνήμη της καὶ ἴσως κάποτε ἐπανέλθω λογοτεχνικότερα, όπως της πρέπει, χωρίς συντομεύσεις και βιασύνη.

Ἔχω τόσα φυλαγμένα στὴν καρδιά μου. "Τῆς ἔμοιασες", μοῦ γράφει ὁ Ὀρέστης. Δὲν θέλω νὰ ἀδικήσω τὴ μεγάλη μας ἀδελφὴ, πού φέρει τὸ ὄνομα της καὶ διαθέτει πολλὲς ἀπὸ τὶς ἀρετές της ἀλλὰ αἰσθάνομαι πὼς ἔχουν χαλκεύσει τὴν ψυχή μου ἡ καλοσύνη της κι ἡ λεβεντιά της . Ἦταν ἡ ἀγαπημένη μου τῶν παιδικῶν μου χρόνων.

Μαρτυρίες τοῦ Ὀρέστη Χατζιχριστόφα:

"Θυμᾶμαι χαρακτηριστικὲς εἰκόνες ἀπὸ τὴ γιαγιὰ Γαριφαλιά, γιατί ὅταν τὸ τσοῦρμο ἀπὸ τὰ παιδιὰ τῆς περιοχῆς μαζευόμασταν γύρω ἀπὸ τὸ ἐλαιοτριβεῖο Καμπεζά, κοντὰ στὸ σπίτι της στὸ χωριό μας, στὰ Παράκοιλα τῆς Λέσβου, γιὰ "καπηράθα" (ψημένες στὰ κάρβουνα φέτες ψωμιοῦ βουτηγμένες στὸ φρέσκο μοσχοβολιστὸ ἀγουρόλαδο τοῦ ἐλαιοτριβείου) μὲ μιὰ "παντόφλα" ψωμὶ καὶ λίγο ἁλάτι ἡ ζάχαρι, μετὰ σκορπίζαμε στὰ γύρω χωράφια γιὰ ξεφάντωμα μέχρι τελικῆς πτώσεως.

Ποιός δάσκαλος καὶ ποιός γονιὸς θὰ τὰ κατάφερνε νὰ μᾶς μαζέψει ἀκόμα καὶ ἂν οἱ περισσότεροι ἀπὸ ἐμᾶς γυρίζαμε τραυματίες!

Ἐκεῖ βλέπαμε τὴ Γιαγιὰ Γαριφαλιὰ νὰ φυτεύει τὸ μποστάνι της, νὰ φροντίζει τὰ λογῆς λογῆς λουλούδια καὶ τὴ φρεσκοασπρισμένη αὐλή της, καθὼς καὶ τὸ περιβόλι της μὲ πολλὰ ἐποχιακὰ φροῦτα καὶ λαχανικά.

Ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ μᾶς ἐντυπωσίαζε περισσότερο ἦταν οἱ κότες μὲ τὰ κλωσσόπουλα, τὰ πολύχρωμα κοκόρια καὶ κάτι τεράστιες Γαλοποῦλες ποὺ τὶς σφυριζαμε γιὰ νὰ φουσκώνουν τὶς πολύχρωμες φτεροῦγες τους!

Στὸ χωριὸ ἦταν γνωστὸς ὁ τεράστιος γάλος της (διάνος λέγεται στὴν τοπικὴ διάλεκτο), ὁ μοναδικὸς στὴν περιοχὴ μὲ τὴ σπάνια ὀμορφιά του!

Ἡ γιαγιὰ Γαριφαλιά, μὲ τὴν κόρη της Καλλιόπη μας ὑποδέχονταν μὲ χαρά, γιὰ νὰ μᾶς προσφέρουν τὰ φροῦτα ποὺ εἶχαν στὸ περιβόλι τους!

Ἀξέχαστες ἀναμνήσεις!".

----------------------

Σ.σ.: Ευχαριστώ πολύ τον Ορέστη για τή συνδρομή του στο αφιέρωμα. Η φωτογραφία είναι δημοσιευμένη στο βιβλίο μου "Μοτίβο η Μανή", για την άλλη Μικρασιάτισσα προγιαγιά, Ευαγγελία -ειρήσθω εν παρόδω- βραβευμένο διήγημα από την εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, για το οποίο ο πανεπιστημιακός, Ιωάννης Κακριδής, έγραψε πως το έβαλε στη βιβλιοθήκη του δίπλα στον Σεφέρη και τη Διδώ Σωτηρίου, τα μόνα που είχε επιλέξει στο είδος τους (μεγάλη η τιμή και το χρέος, τον Ευχαριστώ!).

ι 40 ακόμη