Ἀξιολόγηση βιβλίου: Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΟΠΤΙΛΟΣ τοῦ Διονυσίου Χριστοφοράτου, Βραβεῖο Ἀκαδημίας Ἀθηνών 2024

 

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 

τοῦ Διονυσίου Χριστοφοράτου, O MAΓΙΚΟΣ ΟΠΤΙΛΟΣ,

Ποιητική Συλλογή, Κάπα Ἐκδοτική, 2023

Βραβεῖο Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν 2024 Γ. Ἀθάνα, στὴν Τάξιν τῶν Γραμμάτων καὶ τῶν Καλῶν Τεχνῶν

 

Ἁπὸ τὴν Εὔα Ἀρβανίτη-Μιχαλοπούλου

Ὅταν ἕνα βιβλίο ἀποσπάσει τὴν ἀνώτατη διάκριση τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν, τί χρείαν ἔχει ἄλλων μαρτύρων; Ἐν τούτοις δυσχερέστερο καθίσταται τὸ ἔργο αὐτοῦ, ποὺ θὰ ἐπιχειρήσει ν’ ἀνεγείρει γέφυρα ἀνάβασης στὸ ὕψος ἑνὸς ἔργου βραβευμένου ἀπὸ τὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν.

Ὀφείλω, συνελόντι εἰπεῖν, νὰ διευκρινίσω πὼς ὁ λόγος τῆς προσέγγισης τοῦ Μαγικοῦ Ὀπτίλου εἶναι ἡ συναίσθηση ἐσώτερου χρέους, ὡς ὁμότεχνη καὶ ὄχι ὡς βιβλιοκριτικός, πρῶτον νὰ ἐπαναφέρω στὸ προσκήνιο, φρεσκάροντας στὴ μνήμη μας ἕνα καινοτόμο ποιητικὸ δημιούργημα, διαχρονικῆς ἀξίας καὶ ἱστορικῆς γλωσσικῆς σημασίας, δεύτερον νὰ συμβάλω ὡς ἔγγιστα στὴ διάδοση ποιοτικῆς ποίησης, πρεσβεύοντας τὴν ποιητικὴ ἐγγύτητα καὶ τρίτον νὰ ἐκφράσω τὴν ἄποψη πὼς ἡ ἑστίαση ἑνὸς πνευματικοῦ δημιουργοῦ στὴν ἀξιακὴ κλίμακα, καθώς καί ἡ σεμνότητα, ἡ ἀξιοπρέπεια καὶ τὸ ἦθος του καλὸ εἶναι νὰ μὴν παραμερίζονται παρά νὰ προβάλονται, δεδομένου ὅτι ὁ ἱκανὸς ποιητὴς ὡς φορέας ἰδεῶν καὶ ἀξιῶν κρίνεται ἐκ παραλλήλου μὲ τὸ ἔργο του. Ἑπομένως ὁ λόγος του ἐκ προοιμίου δὲν δύναται νὰ ἀπέχει παρασάγγας, εὐρισκόμενος σὲ διάσταση ἀπὸ τὴν προσωπικότητά του.

Ὁ Διονύσιος Χριστοφοράτος, παρότι νέος ἡλικιακὰ ποιητής, στὴ δεύτερη αὐτὴ ποιητική του συλλογή, ἀπόσταγμα πολυετοῦς ἐργασίας μα καί σχολαστικῆς ἔρευνας καἰ μέριμνας, ἐπιχειρεῖ συνειδητά ἕνα γενναῖο καὶ ἰδιαίτερο γλωσσικὸ τόλμημα στὰ χρονικὰ τῆς νεότερης ἑλληνικῆς ποίησης, ἀψηφώντας, ποιητικῇ ἀδείᾳ προφανῶς, τὴν καθιερωμένη συμβατικὴ χρήση τῆς Νεοελληνικῆς γλώσσας καὶ γράφοντας στὴ Νεοελληνικὴ μὲν ἀλλὰ μὲ τὴ χρήση ἔντονων στοιχείων ἀπὸ τὴ Λόγια καὶ τὴν Ἀρχαία Ἑλληνικὴ γλῶσσα, τήν ὁποία θεωρεῖ ἱερή. Καταφέρνει ὡστόσο μὲ πρωτοφανῆ δυναμισμὸ καὶ μαεστρία νὰ δώσει ἕνα ἁρμονικὸ γλωσσικὸ καὶ νοητικὸ σύνολο, εὔληπτο, κατανοητό, πνευματοφόρο.

Αὐτὴ τὴν πορεία πλεύσης φαίνεται ν΄ ἀκολουθεῖ μὲ ἱερὴ προσήλωση ὁ ποιητὴς στὴν ἀλληλογραφία του καὶ στὸν γραπτό του λόγο συλλήβδην, σὲ βαθμὸ ποὺ καὶ τὰ προσωπικά του μηνύματα γράφονται ἀποκλειστικὰ στὴν ἴδια ποιητικὴ καὶ λόγια γλῶσσα τῶν ποιημάτων του.

 

Ὁ ὅρος γλωσσοπλάστης ἢ λεξιπλάστης δὲν θὰ εὔρισκαν στὴν ἐποχή μας πιὸ κατάλληλο ἀποδέκτη ἀπὸ τὸν ποιητή, Διονύσιο Χριστοφοράτο. Κάθε του λέξη, ἐπιλεγμένη σχολαστικά, σφυρηλατεῖται στὸ ἀμόνι τῆς ἑτυμολογίας μὲ ὁδηγὸ τὴν ἱερὴ γλῶσσα, ἐνῷ ἀναφέρεται ἀνελλιπῶς στὸ ἱστορικὸν ἕτυμον τῶν λημμάτων καὶ στὶς σχετικὲς πηγὲς καὶ παραπομπές.

Ἡ ἰδιαιτέρως προσεγμένη ποιοτικὴ ἔκδοση ἀπὸ τὴν Κάπα Ἐκδοτική, συντελεῖ ὥστε τὸ σύνολο τοῦ βιβλίου ἐπιμελημένο ἄψογα ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ποιητή- τόσο σὲ ἐπίπεδο κειμένων ὅσο καὶ δημιουργίας ἐξωφύλλου- ν΄ἀποτελεῖ ἕνα λεπταίσθητο κέντημα, ἔντεχνα καλλιεργημένου λόγου, στὶς ὀγδόντα ἑπτὰ σελίδες τοῦ ὁποίου περιλαμβάνονται ἑβδομήντα ποιήματα, μικρὰ κομψοτεχνήματα, γλωσσικὰ καὶ πνευματικά, σμιλεμένα προσεκτικά, μὲ ψηφίδες ἐπιλεγμένες ἀπὸ τὸν ποιητὴ λέξεις, ποὺ ἔχουν ὑποστεῖ μία πρὸς μία ἑτυμολογικὴ διήθηση.

Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα, ἀνάμεσα σὲ πολλὰ ἄλλα, εἶναι καὶ τὸ ποίημα:

 Αὐτόματος τηλεφωνητής 

Αὐτὴν τὴν στιγμὴν ἀπουσιάζω

Σᾶς ὁμιλεῖ ὁ αὐτόματος τηλεφωνητής

τοῦ γράφοντος παρόντος

σύναμα καὶ ἀπόντος

 

Διὰ ὁποιοδήποτε σχόλιον εἰλικρινές

Καὶ γνώμην ἄκρως κριτικήν

ἀφῆστε σᾶς παρακαλῶ τὸ μήνυμά σας

Μὲ τὸν ἀπόηχον τῆς φωναχτῆς

ἢ σιωπηλῆς σας ἐκφορᾶς

τοῦ τελευταίου μου στίχου

 

Διὰ κάθε σχόλιον κολακευτικόν

κι ἀναίτια ἐνθαῤῥυντικόν

Ἀφῆστε σᾶς παρακαλῶ τὸ μήνυμά σας

μετὰ τὸν θάνατόν μου

Ἐνῷ ὁ ποιητής, Διονύσιος Χριστοφοράτος, υἱοθετεῖ σχολαστικὰ τόνους καὶ πνεύματα άκόμη καὶ πάνω στὸ γράμμα –ῥ- καθὼς καὶ τὴν ὑπογεγραμμένη τῆς Ἀρχαίας Ἑλληνικῆς γλώσσας, έκ παραλλήλου ἀπαλείφει ἐντελῶς τὰ σημεῖα στίξης. Δὲν ὑπάρχει πουθενὰ στὰ ποιήματά του κόμμα, οὔτε τελεία, διότι, κατὰ τὸν ἴδιο, τὰ σημεῖα στίξης εἶναι ἤδη ἐνσωματωμένα στή δυναμικὴ τοῦ κειμένου.

Ἐπὶ παραδείγματι, ὅπως επισημαίνει ὁ  ποιητής καὶ ὡς μικρὴ ἐνδεικτικὴ ἀναφορὰ αὐτῆς τῆς τεχνικῆς του, ὅπου κρίνει ἀπαραίτητο, ἢ ἐπιθυμεῖ νὰ βάλει ὁ ἀναγνώστης του κόμμα, ὅπως στὸ τέλος κάποιου στίχου του, τοποθετεῖ μία ὀξεία στὴν λήγουσα τῶν βραχυκατάληκτων λέξεων, διότι ὡς γνωστόν, ὅταν ὑπάρχει κόμμα, τοποθετεῖται ὀξεία στὴν βαχεία λήγουσα τῶν καταλήξεων.

Μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο καὶ σὲ λεπτὴ ἀντιδιαστολὴ άπὸ τὴν γλωσσικὴ ἐκφορὰ τῶν ποιημάτων ὁμοτέχνων του, στὸ ἔργο τῶν ὁποίων παραλείπονται τὰ  σημεῖα στίξης, σημειώνεται, πὼς συνήθως στὸ τέλος κάθε στίχου, τοποθετεῖται τὸ σημάδι τονισμοῦ τῆς βαρείας, στὶς λέξεις ποὺ τονίζονται στὴν λήγουσα καὶ ἡ συλλαβὴ εἶναι βραχεία, μὲ ἀποτέλεσμα ὁ ἐπόμενος στίχος νὰ συνεχίζεται σὰν μιὰ ἐνιαία πρόταση.Αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλὰ περὶ τεχνικῆς, τὰ ὁποῖα δὲν κρίνονται δόκιμα ἀναφορᾶς στὴν παροῦσα ἀξιολόγηση, ἕνεκα οἰκονομίας χώρου καὶ συντομίας.    

Στὴ θεματολογία του ἔχουν δεσπόζουσα θέση ἡ ἀγάπη στὸ παιδί, στὴ φύση, στὴν τέχνη, καθὼς καὶ ὁ ἔρωτας, ὁ χρόνος, τὸ φῶς, τὸ σκοτάδι, ὁ θάνατος. Πρόκειται γιὰ ἔργο νοησιαρχικὸ σὲ ἁρμονικὴ συνύπαρξη μὲ τὸ συναίσθημα, συχνὰ λακωνικὸ ἐν τῇ σοφίᾳ του, ἕνα θαρραλέο ταξίδι στὰ ἄδυτα τῆς ψυχῆς καὶ τῆς ζωῆς, πειθαρχημένο μὲν στὴ δωρικὴ λιτότητα τοῦ κρυστάλλινου λόγου του άλλὰ καὶ στὴ σαγήνη τῆς λυρικῆς γλωσσικῆς ἀπόδοσης, ἐμπλουτισμένο παράλληλα μὲ διάχυτα βιώματα, ἀνησυχίες, συλλογισμούς, ἔντονα αἰσθήματα καὶ ἄφθονα εἰκονοπλαστικὰ ἐρεθίσματα.

Το ἔργο σηματοδοτεῖ μία ρηξικέλευθη διάνοιξη τῶν ποιητικῶν καὶ γλωσσικῶν συνόρων, γιὰ μία γοητευτικὴ αναδρομή στὸ παρελθόν, τότε ποὺ ἡ ποίηση ἦταν δεμένη μὲ τὸ δρώμενο χωρὶς νὰ ὑποτιμᾶται ὁ λόγος.

Χειρίζεται λεκτικὰ καὶ τιθασεύει ἰσορροπημένα παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον κάτω ἀπὸ μία ἀκατανίκητη δύναμη στροφῆς κι ἐπιστροφῆς στὴν πηγὴ τῆς γλώσσας τοῦ φωτός, ἡ ὁποία καὶ διαπότισε μὲ τὰ νάματά της τὶς τέχνες, τὶς ἐπιστῆμες ἐν γένει τὸν πολιτισμὸ τῆς ἀνθρωπότητας. Δίνει σαφῶς τὴν ἐντύπωση ὅτι ἔχει μελετήσει βαθιά ποίηση κι ἔχει ἐνστερνιστεῖ νότες ἀπὸ ποιητές, ξένους κι Ἕλληνες, ἐκφραστὲς τοῦ ὑπερρεαλιστικοῦ πνεύματος.

Ο ποιητὴς εὐσχημόνως κι εὐχητικὰ προτρέπει:

 «Πάντοτε τὸν κόσμο νὰ θεωρῇτε καὶ νὰ ἀναθεωρῇτε

μὲ ἱερὸ τὴν γλῶσσα ὁδηγό

μέσῳ τοῦ μαγικοῦ ἐντός σας ὀπτίλου.

Αὐτῷ τῷ τρόπῳ γίνεται δυνάμει ὀμορφότερος

εὔσχημος καὶ καλλίτερος».

Αὐτὴ εἰκάζεται πὼς εἶναι μόνο ἡ ἀρχή. Τὸ ποιητικὸ ἔργο τοῦ Διονυσίου Χριστοφοράτου, προώρισται ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ ἀπασχολήσει ἀσφαλῶς διαχρονικὰ ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἀπαιτητικὸ φιλοαναγνωστικὸ κοινὸ καί ποιητές, κριτικοὺς Λογοτεχνίας κι ἐπιστήμονες γλωσσολόγους, ποὺ θὰ ἐνσκύψουν μὲ αὐξημένο ἐνδιαφέρον σὲ αὐτό, σὲ ἐπίπεδο μελέτης, φιλολογικῆς καὶ γλωσσικῆς ἔρευνας.

Καταληκτικά, ἀξίζουν ὁλόθερμα συγχαρητήρια στὴν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, ἡ ὁποία ἀξιοκρατικῶς βράβευσε τὸ ἔργο, ἐπίσης στὶς Ἐκδόσεις Κάπα καθὼς καὶ στὸν πρωτοπόρο ποιητή. Ἐκφράζουμε βαθιὰ ἐκτίμηση πρὸς τὸ πρόσωπό του καὶ θαυμασμὸ γιἀ τὸν Μαγικό του Ὀπτίλο, ἐνῷ ἀναμένουμε σύντομα ἑπόμενες ἐξίσου ἐμπνευσμένες ἐκδόσεις του.

Ἀπὸ τὴν παρουσίαση στὸ ὀπισθόφυλλο τοῦ βιβλίου καὶ οἱ ἀκόλουθοι στίχοι, ἐνδεικτικοὶ τῆς λογοτεχνικῆς ἰδιοσυγκρασίας καὶ ταυτότητας τοῦ ποιητῆ:

 Σφυρὶ καὶ γλυφίδα

στὰ χέρια τοῦ χρόνου

τοῦ ῥολογιοῦ οἱ δεῖκτες

 

Μὲ σμίλεψαν

μὲ λάξεψαν

κι' ὅ,τι παρέμεινα

κι' ὅτι ἀπέμεινα

ἕνας ἐλάχιστος

τῶν λέξεων ἐραστής

* Ἡ Εὔα Ἀρβανίτη-Μιχαλοπούλου εἶναι φιλόλογος, συγγραφέας, ποιήτρια, ἀρθρογράφος, ἐπιμελήτρια βιβλίων.

 

 

 

.